بهترین زمان تعویض قطعات خودرو

هیچ قطعه‌ای در خودرو دارای عمر بی‌پایان نیست و این قضیه برای قطعاتی که در حال کار کردن هستند، واضح است و تعویض و بازدید آن‌ها زمان مشخصی دارند. تعویض قطعات خودرو باید به‌طور دوره‌ای و در زمان دقیق آنها انجام شود، در غیر این صورت، می‌تواند به قسمت‌هایی از خودرو، به‌خصوص پیشرانه آسیب بزند و آن را زمین‌گیر کند. زمان تعویض قطعات مصرفی خودرو، در دفترچه تعمیر و نگهداری ماشین آمده است و با اینکه زمان تعویض برای اکثر خودروها، مشابه است، اما تفاوت‌های اندکی نیز در آن‌ها دیده می‌شود.

تعیین زمان تعویض قطعات یدکی

برخی از قطعات خودرو عمری بالاتر از گارانتی دارند و مدت زمانی است که خودرو دارای ارزش حرکتی است. به این معنی که فرض کنیم یک خودرو قرار است تا ۵ سال را در گارانتی طی کند و سپس با گذشت عمری نزدیک به ۱۰ سال، ارزشش در بازار به قدری پایین باشد که تعمیر آن صرفه اقتصادی نداشته باشد. در این صورت، بهتر است از تعمیر قطعاتی که بعد از سال‌های طولانی استفاده صحیح، ممکن است تا دچار خرابی شوند بگذریم. مثل زنجیر تایم موتور، زنجیر ترانسفرکیس یا گیربکس کمک، کرانویل و پینیون دیفرانسیل، واترپمپ و پمپ روغن و… که در صورت استفاده درست و صحیح، بعد از سال‌ها ممکن است مستهلک شوند و شاید تعمیر آن‌ها صرفه اقتصادی نیز نداشته باشد.

به همین دلیل شرکت‌های خودروساز برای این قطعات که در صورت استفاده صحیح، عمر زیادی دارند، مدت زمانی تعیین نمی‌کنند و سرویس و تعمیر و تعویض آن را برای موقعی می‌دانند که خرابی آنها مشهود و واضح است.

باید در نظر داشت که هر ۶ ماه یا با طی هر ۱۰ هزار کیلومتر، بازدید ظاهری از تمام قطعات خودرو داشته باشیم تا قبل از خراب شدن آنها، متوجه ایراد در کارکرد خودرو شویم. در این صورت می‌توانیم زمان تعویض قطعات خودرو را پیش از خرابی آنها تعیین کنیم.

تسمه تایم

انواع موتور خودرو برای زمان‌بندی بین سوپاپ‌ها و حرکت میل‌لنگ، دارای تسمه تایم است و برخی نیز دارای زنجیر تایم. زنجیر تایم، عمر مشخصی ندارد و بسیاری از کمپانی‌های خودروساز نیز زمان مشخصی برای تعویض آن تعیین نمی‌کنند و تعویض این قطعه یدکی را موقعی ضروری می‌دانند که با بازدید، خرابی و مستهلک شدن آن تشخیص داده شود. اما زمان تعویض تسمه تایم مشخص است و بهتر است کمی زودتر از موعد، اقدام به تعویض تسمه کنیم. این قطعه در خودروهای صفر کیلومتر عمری در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر دارد، اما بعد از اولین تعویض، عمر این قطعه را در حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر کارکرد اعلام می‌کنند.

لاستیک

سلامت لاستیک‌ها، ارتباط مستقیمی با نحوه استفاده و شرایط نگهداری آنها دارد. اما در شرایط مناسب که نور آفتاب روی تایرها تاثیر زیادی نگذاشته باشد، بهتر است حداکثر یک تایر را ۶ سال بعد از تاریخ تولید، تعویض کنیم. چرا که احتمال ترکیدن لاستیک قدیمی و مستهلک، بالاست. اگر تایر زودتر به زمان تعویض نیز برسد، باید آن را جایگزین کرد. میزان کارکرد تایرها بر اساس کیلومتر نیز متفاوت است و بستگی به کیفیت سازنده دارد. اما معمولا بین ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر ذکر می‌شود که به‌طور متوسط برای یک خودرو با کارکرد عادی، حدود ۴ تا ۶ سال می‌شود.

ضدیخ

آب رادیاتور و ضدیخ نیز از جمله مواردی است که باید آن را هر ۲ یا حداکثر ۳ سال تعویض کرد. آب درون سیستم خنک‌کاری موتور، به مرور زمان دارای ناخالصی‌هایی می‌شود که منجر به پایین آمدن نقطه‌جوش و کاهش توانایی جذب حرارت خواهد شد. این قضیه، در موتورهایی که دچار واشرسوزی و ورود آب به کمپرس موتور می‌شوند، بسیار شدیدتر است و باید در این گونه موارد، کل آب رادیاتور و موتور را تخلیه کرد و آب جدید با مقدار مناسب ضدیخ، در آن ریخت.

صفحه کلاچ

صفحه کلاچ از جمله قطعاتی است که می‌توان وضعیت آن را قبل از خرابی کامل متوجه شد. به همین خاطر با اینکه شرکت‌های خودروسازی، عمر کاری این قطعه را در صورت استفاده صحیح حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر کارکرد اعلام می‌کنند، اما زمان تعویض قطعات خودرو مثل صفحه کلاچ را می‌توان می‌توان با آزمایش‌های ساده‌ای قبل از پایان عمر مفید، تشخیص داد و تخمین زد.

تسمه ها

عمر تسمه های خودرو نیز بر اساس کیفیت آنهاست. به همین دلیل توصیه می‌شود از بهترین جنس تسمه در زمان تعویض قطعات خودرو استفاده شود. عمر تسمه‌ها را در حدود ۵۰ هزار کیلومتر تعیین کرده‌اند؛ اما بهتر است تا هر چند ماه، سلامت ظاهری آنها را بررسی کنیم.

شمع و وایر

شمع خودرو و وایر شمع از جمله قطعاتی هستند که سلامت آنها، اثر بسیار زیادی در کارکرد پیشرانه دارد و به‌راحتی در شتاب، مصرف سوخت و آلایندگی و سلامت موتور، اثرگذار است. وایر عمر بیشتری از شمع دارد و بهتر است هر دو سال یک‌بار یا ۴۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر تعویض شود. البته گاهی مواقع دیده می‌شود که وایر را باید هر سال تعویض کرد که ناشی از جنس نامرغوب آنهاست. اما شمع را باید بسته به کیفیت و جنس آن، تعویض کرد. عمر کاری شمع‌های ساده در حدود ۲۰ هزار کیلومتر است و برای شمع‌های ایریدیوم، در حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر بیان می‌شود.

کویل

جرقه تولید شده در سر شمع‌ها، توسط کویل تامین می‌شود. توانایی این قطعه به مرور زمان کاهش می‌یابد و در نتیجه جرقه تولیدشده می‌تواند ضعیف شود. البته باید در نظر داشت که کویل دارای عمر بالایی است و به همین خاطر اگر حس کردیم که موتور کشش ندارد و می‌تواند ایراد از این قطعه باشد، جرقه آن را بررسی کنیم. ضمن اینکه بسیاری از خودروسازان، زمان تعویض کویل را هر ۸۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر تعیین کرده‌اند.

روغن موتور

کارکرد روغن موتور بر اساس نوع، کیفیت و مقداری که کارخانه سازنده بیان می‌کند، معلوم می‌شود. اما بهتر است کارکرد روغن موتور هیچ‌وقت به ۱۰ هزار کیلومتر نرسد و همیشه حدود ۱۰۰۰ کیلومتر زودتر اقدام به تعویض روغن موتور کنیم. چرا که خودرو در بسیاری از مواقع مثل درجا کارکردن یا در ترافیک، کیلومتر طی نمی‌کند؛ اما در حال کار است. همچنین روغن موتور را حداکثر ۶ ماه بعد از زمان تعویض آن، دوباره عوض کنیم، حتی اگر به مقدار کارکرد سفارش‌شده نرسیده باشد.

فیلتر روغن

بهتر است فیلتر روغن را با هر بار تعویض روغن، جایگزین کنیم. البته برخی از کارشناسان بیان می‌کنند در صورتی که پیشرانه خودرو در وضعیت خوبی قرار دارد و آلودگی و لجن در آن نیست، می‌توان تعویض فیلتر روغن را با هر دو بار تعویض روغن نیز انجام داد.

فیلتر هوا

پیشنهاد می‌شود با هر بار تعویض روغن یا حداکثر دو بار تعویض این مایع، فیلتر هوای موتور را نیز عوض کرد. اما باید در نظر داشت که تمیزی فیلتر هوا، اثر بالایی در کارکرد خودرو دارد و کثیفی فیلتر می‌تواند هم مصرف سوخت را بالا ببرد و هم از شتاب خودرو بکاهد. ضمن اینکه عبور آلودگی از فیلتر هوا نیز باعث آسیب‌دیدگی جداره‌های داخلی سیلندر می‌شود. زمان تعویض فیلتر هوای موتور نیز به محل رفت و آمد خودرو و میزان تمیزی هوای آن منطقه ارتباط دارد.

فیلتر کابین

فیلتر کابین در اکثر خودروها وجود دارد. با این حال برخی از خودروها فاقد این قطعه هستند. فیلتر اتاق نیز بهتر است بعد از ۱۲ هزار تا ۱۵ هزار کیلومتر تعویض شود تا عملکرد خوبی در جذب ناخالصی‌ها و ذرات و گرد و غبار، داشته باشد. البته این مدت زمان به محل استفاده از خودرو نیز مربوط می‌شود و در صورت زندگی در یک شهر آلوده، این زمان در حدود ۶ تا ۷ هزار کیلومتر است.

فیلتر سوخت

با توجه به وضعیت سوخت در کشورمان که معمولا دارای ناخالصی‌هایی بیشتر از حالت استاندارد است، نیاز به تعویض فیلتر سوخت در هر ۱۰ تا ۲۰ هزار کیلومتر خواهد بود. کثیفی و گرفتگی فیلتر سوخت باعث افت فشار در ریل سوخت می‌شود و می‌تواند اثر منفی در کارکرد پیشرانه داشته باشد.

باتری

عمر باتری خودرو بین ۲ تا ۵ سال است که بستگی به کیفیت ساخت و تکنولوژی آن دارد. خراب بودن باتری که منجر به خالی‌شدن سریع آن خواهد شد، می‌تواند به دینام خودرو آسیب وارد کند.

برف پاک کن

برف پاک کن از جمله قطعاتی است که باید در زمان خراب‌شدن، تعویض کرد و عمر مشخصی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود. خراب بودن تیغه‌های برف‌پاک‌کن نه‌تنها کارایی آن را بسیار کاهش خواهد داد، بلکه می‌تواند به شیشه خودرو نیز آسیب وارد کند. ضمن اینکه منجر به کاهش ایمنی و خطرات بعدی نیز خواهد شد.

روغن ترمز

روغن ترمز علاقه شدیدی به جذب رطوبت دارد که باعث کاهش نقطه جوش و در نتیجه افت شدید کارایی آن خواهد شد. هرچند بسیاری از افراد فکر می‌کنند روغن ترمز عمر بی‌پایانی دارد، اما بهتر است این مایع را حداکثر هر دو سال یکبار تعویض کرد تا از کارایی آن مطمئن بود.

لنت ترمز

بهترین زمان برای تعویض لنت ترمز، زمانی است که با بازدید چشمی متوجه کاهش ضخامت آن شویم. همچنین در مواقعی مثل سوت‌زدن لنت که خبر از وجود ناخالصی در لنت ترمز و کیفیت پایین آن می‌دهد، باید لنت را تعویض کرد. بهتر است قبل از تمام‌شدن کامل لنت و آسیب‌دیدن دیسک و کاسه چرخ، اقدام به تعویض این قطعه کنیم. زمان تعویض قطعات خودرو مثل لنت با بازدید و بررسی تعیین می‌شود.

روغن هیدرولیک

روغن هیدرولیک در فشار زیادی کار می‌کند و چون مدت زمان تعویض آن طولانی است، ناخالصی‌ها و براده‌های فلزی در آن جمع می‌شوند. به همین خاطر باید روغن هیدرولیک را نیز هر ۳ تا ۴ سال یکبار تعویض کرد. در بسیاری از موارد، تعویض روغن هیدرولیک باعث نرم‌شدن فرمان و رفع صدای در جعبه فرمان می‌شود که اهمیت تعویض روغن هیدرولیک را نشان می‌دهد. اگر خودرو کارکرده‌ای خریداری کرده‌ایم، بهتر است تا برخی از سیالات آن مثل روغن هیدرولیک را تعویض کنیم.

واسکازین جعبه دنده و دیفرانسیل

هرچند بسیاری بر این عقیده هستند که واسکازین را باید در صورت کاهش سطح آن، دوباره تنظیم کرد، اما در واقع واسکازین جعبه دنده و دیفرانسیل باید هر یک سال، به‌طور کامل تعویض شود. درون دیفرانسیل و جعبه دنده دستی، براده‌های فلزی ایجاد می‌شوند که تجمع و افزایش مقدار آن آنها می‌تواند باعث بالارفتن سرعت ساییدگی قطعات شوند. ازاین‌رو تعویض روغن دیفرانسیل و جعبه دنده به‌طور منظم، باعث افزایش عمر قطعات شود.

روغن جعبه دنده اتوماتیک

روغن گیربکس در خودروهایی که گیربکس اتوماتیک با توربین دارند، باید در کارکرد ۴۰ هزار تا ۶۰ هزار کیلومتر تعویض شود. هرچند که این دستورالعمل تعویض به سفارش شرکت خودروساز و همچنین کیفیت روغن استفاده‌شده مربوط می‌شود. روغن این جعبه‌دنده‌ها از نوع روغن هیدرولیک است که تحت فشار و دمای زیادی کار می‌کند. کثیفی این روغن که به مرور زمان رخ می‌دهد، باعث کاهش کیفیت و در نتیجه کاهش کارایی آن خواهد شد و می‌تواند آسیب‌هایی به گیربکس و تحمیل هزینه‌های زیادی شود. لازم به ذکر است که برخی خودروسازان، زمان تعویض روغن گیربکس خودکار را حتی ۸۰ تا ۱۶۰ هزار کیلومتر نیز ذکر می‌کنند؛ اما با توجه به کیفیت روغن و هزینه‌های بالای تعمیرات، بهتر است تا در این زمینه حساسیت بیشتری داشته باشیم.

فیلتر روغن گیربکس

یکی از مهم‌ترین قطعاتی که در گیربکس‌های اتوماتیک از آسیب‌دیدگی آن جلوگیری می‌کند، فیلتر است که گرفتگی و کثیفی این قطعه، روی نحوه تعویض دنده‌ها نیز اثر دارد. به همین خاطر بهتر است با هر بار تعویض روغن گیربکس، این قطعه نیز بازدید و حتی تعویض شود.

سیم کلاچ و سیم گاز

پاره شدن سیم گاز و سیم کلاچ در خودروهای دارای جعبه‌دنده دستی می‌تواند مشکلات زیادی برای راننده ایجاد کند. سیم کلاچ و سیم گاز دارای عمر مشخصی نیست، اما باید با بازدید در هر ۶ ماه، قبل از پاره شدن و مشاهده ساییدگی‌های سطحی آن، سیم گاز و سیم کلاچ را تعویض کرد. همچنین باید در نظر داشت که کهنگی بیش از حد سیم گاز و سیم کلاچ باعث سفت‌ شدن کلاچ و گاز می‌شود که خستگی پا راننده را به همراه خواهد داشت.

سیم ترمز دستی

سفت‌شدن ترمز دستی یکی از نشانه‌های خرابی آن و پاره شدن این سیم است. عمر مشخصی برای سیم ترمز دستی نمی‌توان تعیین کرد، اما با دیدن نشانه‌های فرسودگی باید این قطعه را تعویض کرد. چرا که سفتی ترمز دستی باعث آسیب‌دیدن به اهرم ترمز دستی نیز خواهد شد.

نتیجه گیری

سرویس دوره ای و بازدید و تعویض قطعات فنی خودرو به‌قدری اهمیت دارد که در اکثر شرکت‌های خودروسازی، عدم رعایت زمان‌بندی این کار می‌تواند باعث ابطال گارانتی شود. به مرور زمان و با کارکرد بالاتر خودرو، بازدیدهای دوره‌ای اهمیت بسیار بیشتری خواهد داشت. بسیاری از کارهای مربوط به بازدید دوره‌ای را می‌توان با کمی دقت و حوصله انجام داد و برخی از آنها نیز باید با مراجعه به کارشناسان فنی و افراد مکانیک انجام شود. داشتن یک دفترچه برای یادداشت تمام موارد انجام‌شده و تاریخ آنها، می‌تواند دقت در بازدیدهای دوره‌ای را بالا برد که در نهایت باعث کاهش هزینه‌های تعمیرات و نگهداری خواهد شد. در این بازدیدها می‌توان زمان تعویض قطعات خودرو را تعیین کرد.

نویسنده: علیرضا داودی